ابن‌فقیه ابومنصور عبدالواحد بن ابراهیم بغدادیاِبْنِ فَقیه، ابومنصور فخرالدین عبدالواحد بن ابراهیم (۵۶۱ - ۶۳۶ق/ ۱۱۶۶-۱۲۳۹م)، محدث و شاعر بغدادی است. ۱ - زندگیاصل او از دَسْکَرَه، قریه‌ای در راه خراسان بود و در مُحَوَّل بغداد درگذشت، از این‌رو وی را دَسکری و مُحولی نیز گفته‌اند. [۱]
ابن فوطی، عبدالرزاق، تلخیص مجمع الإداب، به کوشش مصطفی جواد، ج۴، ص۲۲۳، دمشق، ۱۹۶۵م.
[۲]
ابن فوطی، عبدالرزاق، الحوادث الجامعة، ج۱، ص۱۲۰، بغداد، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
پدرش در بغداد ساکن بود، اما چندی هم در موصل زیست، و همان‌جا بود که ابن فقیه چشم به جهان گشود.پس از درگذشت ابن فقیه در مُحّول، جنازه‌اش را در مقبره احمد بن حنبل (باب حرب) به خاک سپردند. [۳]
منذری، عبدالعظیم، التکملة لوفیات النقلة، به کوشش بشار عواد معروف، ج۳، ص۵۰۸، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م.
[۴]
ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، به کوشش قیصر فرح، ج۱، ص۱۹۰، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م.
۲ - موقعیت علمیخاندانش به علم و ادب شهرت داشتند و او از کودکی همراه پدر به مجالس و محافل علمی راه یافت. [۵]
ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، به کوشش قیصر فرح، ج۱، ص۱۸۸، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م.
دوران جوانی و پرورش علمی‌ِ او در موصل گذشت و از ۴ سالگی در درس ابوالفضل طوسی حضور یافت و از او استماع حدیث کرد.۳ - مقام ادبیبا این‌همه او به شعر و ادب تمایل بسیار داشت و خود نیز به سرودن شعر پرداخت و در این فن دستی توانا یافت. [۶]
ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، به کوشش قیصر فرح، ج۱، ص۱۸۸، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م.
[۷]
منذری، عبدالعظیم، التکملة لوفیات النقلة، به کوشش بشار عواد معروف، ج۳، ص۵۰۸، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م.
ابن نجار و منذری او را به متانت الفاظ و ملاحت معانی اشعار و خطی خوش ستوده‌اند. [۸]
ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، به کوشش قیصر فرح، ج۱، ص۱۸۸، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م.
[۹]
منذری، عبدالعظیم، التکملة لوفیات النقلة، به کوشش بشار عواد معروف، ج۳، ص۵۰۸، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م.
ابن فوطی [۱۰]
ابن فوطی، عبدالرزاق، الحوادث الجامعة، ج۱، ص۱۲۰، بغداد، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
خط نویسی او را به شیوه ابن بواب دانسته است.۴ - تدریس و تألیفابن فقیه سرانجام به بغداد رفت و در محله محوّل رحل‌ِ اقامت افکند و مجلس حدیث برپا کرد. از شاگردان و راویان حدیث و شعر وی، یکی ابن نجار است که خود به شاگردی نزد ابن فقیه تصریح کرده است. [۱۱]
ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، به کوشش قیصر فرح، ج۱، ص۱۸۸، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م.
متأسفانه هیچ‌یک از آثار او به جای نمانده، تنها چند قطعه شعر از او نقل کرده‌اند. [۱۲]
ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، به کوشش قیصر فرح، ج۱، ص۱۸۹-۱۹۰، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م.
[۱۳]
ابن فوطی، عبدالرزاق، الحوادث الجامعة، ج۱، ص۱۲-۱۲۱، بغداد، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
[۱۴]
۴۱۴، ابن شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۲، ص۴۱۳، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۴م.
۵ - فهرست منابع(۱) ابن شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۴م. (۲) ابن فوطی، عبدالرزاق، تلخیص مجمع الإداب، به کوشش مصطفی جواد، دمشق، ۱۹۶۵م. (۳) ابن فوطی، عبدالرزاق، الحوادث الجامعة، بغداد، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م. (۴) ابن نجار، محمد، ذیل تاریخ بغداد، به کوشش قیصر فرح، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م. (۵) منذری، عبدالعظیم، التکملة لوفیات النقلة، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۴م. ۶ - پانویس
۷ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن فقیه، ابومنصور»، ج۴، ص۱۶۰۵. |